Tarihi
Halkidiki’nin orta parmağı olan Sithonia Dev savaşı döneminde Tanrılar ve Devler tarafından yaratılmıştır. 8. yüzyılda M.Ö. Halkida sakinleri Sithonia’da Halkidiki ikinci parmağında 
şehirlerinin birini inşaat etmeye karar vermişlerdi. Bu enfes yerin hileli ve tutkulu geşmişi mitolojisini belirleyen bir yerdir; kızı Pallini’nin taliplerini öldüren Sithon’ dan, kendi öz kızlarını Parthenon’a hapseden, Migdona’nın oğlu Gerastos’a kadar olan topraklardır. Sithonia’nın doğu kesiminde adını kral Sartios’tan alan Sarti inşa 
edilecektir. 5. M.Ö. yüzyılın sonunda Sarti Halkidiki’nin 32 en önemli kentinden biri olacak fakat M.Ö. 379 yılında Spartalılar tarafından yok olacak. Ancak kısa sürede Sarti ile <<Halkidikilılar topluluğu>> Olinthos beraber ikinci Atina ittifakı’na katılmış oluyor. Daha sonra Makedon kral Filippos Halkidalılar toğluluğuna ait tüm şehirleri 348 yılında yok edecektir.
Ayrıca eski yazar Herodot, Darius’un oğlu ve Pers imparatoru Xerxes’in M.Ö.
5. Yüzyılda Yunanistan’a Pers istilası sırasında Sarti’den geçtiğini belirtmektedir.
M.S. 4. Yüzyılda Athos Dağı’ndaki Ksiropotamu Kutsal Manastırının mülkü olan Sartios (erkek adı) adında Sarti köyü bir kere daha yazılmış 
görünmektedir.
17. Yüzyılda korsan saldırı sırasında harap olmuştur.
Türkiye ile Yunanistan arasındaki büyük nüfus mübadelesi sırasında (1922), Marmara Denizi’ndeki küçük Avşa adasının sakinleri evlerini terk etmek zorunda kalınca Sarti’ye yerleştirilmiştir. Küçük Asya’da Marmara Denizi’nden uzaklaştırılan Yunan mültecileri Halkidiki’nin 27 yeni köyünden biri olan Yeni Anşa’nın topraklarında yeni vatan bulmuşlardı. Avşa adasından sürüldükten sonra mülteciler Atina’daki Lavrio bölgesinde kısa bir süre için kaldılar. Sarti’ye vardıklarında yaklaşık iki yıl boyunca Athos Dağı’nın Ksiropotamu manastıra bağımlılığın tesislerinde konanklandılar. Yuvalarını kendilerini barındırma amacıyla kurana kadar açlık ve sıtma ile karşı karşıya kalmışlardı. Birkaç yıl içinde köyün düşmanca ama aynı zamanda büyüleyen doğasını grafik bir balıkçı köyüne ve zaman geçtikçe önde gelen turistik bir yere dönüştürebildiler. 21. Yüzyıl bçlgeyi turistik açısından olgun ve her zamanki gibi güzel bulmuş olur, her yaz dünyanın her ucundan gelen insanlara ve herkesten beklenilen otantik Yunan misafirperverliğini cömertçe sunar.
YOU TUBE’de izleyiniz: Eski Sartililerin Anıları-Yeni Avşa ( Sarti)
